HINGGIL SA PAGLIKHA NG URBAN POOR AGENDA
ni Gregorio V. Bituin Jr.
(Nalathala ang artikulong ito sa KOMYUN: Katipunan ng Panitikang Maralita, Unang Labas, 2007)
Layunin ng artikulong ito na maipaalam sa iba pa ang tinakbo ng pagsasagawa ng Kongreso ng Pagkakaisa ng mga Maralita ng Lunsod (KPML) ng isang Urban Poor Agenda, na ito’y dumaan sa iba’t ibang pagsusuri at pagpapatining ng mga konsepto, kumbaga sa panday idinadaan muna sa apoy upang matiyak ang maayos na pagkahubog nito.
Gayunpaman, wala pa ring isang komprehensibong Urban Poor Agenda ang maralita. Isang komprehensibong agenda na panlahatan, at hindi nakapokus lamang sa ilang seksyon ng maralitang lunsod. Ang KPML ay nagkaroon na ng initial na pagsusuring malaliman sa usaping ito, ngunit ang inilabas na 14-points agenda ng maralita ay kinakailangan pang kinisin upang maging bill at mailatag sa Kongreso.
May inisyal na napag-usapan ang mga lider maralita hinggil sa gagawing amyenda sa UDHA dahil may nakitang maraming dapat baguhin. Isa na rito ang hinggil sa depinisyon. Marami ang malabo, halimbawa, sa depinisyon ng professional squatters. Ang professional squatters, ayon sa UDHA, ay yaong mga maralitang nagpunta sa relokasyon, ibinenta ang lupa, at bumalik sa pagiging squatter. Ang ilang mayor na isyu: Walang maralita na nagnanais na bumalik sa squatter area kung mas maayos ang kanyang pinaglipatan. Ang problema, mamamatay siya sa gutom sa relokasyon, pagkat napakalayo na ng kanyang trabaho o pinagkukunan ng ikinabubuhay. Ikalawa, kasalanan ba ng maralita na bumalik siya sa pagiging squatter kung hindi naman siya mabubuhay sa relocation site pagkat wala roong pagkakitaan? Ikatlo, hindi naman mga maralita ang gumawa ng UDHA kundi pawang mayayamang pulitikong hindi nakaranas maging squatter, kaya hindi lapat sa maralita ang mga batas na isinagawa.
Ayon sa UDHA, dapat na may livelihood program para sa maralitang lilipat sa relokasyon. Pero hindi sinasagot ang usaping napapalayo sa trabaho nila ang mga maralitang itinapon sa relokasyon. Ang mangingisdang taga-Navotas o iyong mga maralitang nagtatrabaho sa batilyo ay inilipat sa bundok ng Towerville sa Bulacan, gayong walang pangisdaan sa bundok. Dapat na kasamang ilipat ang trabaho ng maralita sa relocation site, o kaya nama’y may tiyak siyang hanapbuhay na kikita siya kaparis, kundi man lagpas, ng kinikita niya nang nakatira pa siya sa dinemolis nilang tahanan.
Wala ring probisyon sa UDHA na dapat maningil ng disturbance fee ang mga maralita dahil sa tindi ng physical, economic at psychological effect ng demolisyon at paglipat sa relokasyon, lalo na sa usaping mapapalayo sa pinagkukunan ng ikabubuhay ang mga maralita. Kung ang mga mayayaman ay nakakapagsampa ng libel case at humihingi ng danyos perwisyos, o kaya’y moral damages dahil hindi mapagkatulog sa ginawang pagyurak sa kanilang dangal, mas dapat magsampa ang maralita ng moral damages sa mga nagdemolis sa kanilang tahanan, dahil mas matinding pagyurak sa maralita ang isinasagawang sapilitang demolisyon.
Wala ring kaparusahan sa sinumang kasapi ng demolition teams na lalabag sa proseso ng demolisyon na nakasaad sa Seksyon 28 ng UDHA. Dapat ring mailagay sa UDHA ang posisyon ng maralita na “dapat isama sa project cost ang social cost”. May mga demolition teams na kahit Sabado, umuulan at hapon na nagdedemolis, na pawang lumalabag sa prosesong nakalatag sa seksyon 28 ng UDHA. Sadyang dapat amyendahan ang UDHA. Kaya noong Agosto 31, Setyembre 1-2, 2006, isinagawa ng KPML, ZOTO, Kasama-Ka at Perokaril sa Laguna ang ginawang pag-amyenda ng UDHA. Natapos ito pero hanggang dito na lang ito at hindi na muli pang umuusad. Ang mga sumusunod ay ilan lamang sa nakalap na dokumentong binalangkas ng maralita para maging batayan ng gagawing mga pagkilos. Ating pag-aralan ang ilang mga dokumento.
I. RIGHTS OF THE URBAN POOR
Nalathala sa kauna-unahang isyu ng Taliba ng Maralita, opisyal na pahayagan ng KPML, Enero 1995, ang ilang mayor na usapin na nakasaad sa Magna Carta for the Urban Poor na inakda ng noon ay Senador Wigberto Tañada. Ang sumusunod ay ang artikulo sa Magna Carta sa ilalim ng “Rights of the Urban Poor”.
1. The Right to Security of Land Tenure – bibigyan ng pagkakataong tumira sa isang lugar na on-site development ng isang local government unit (LGU), kung saan aayusin ang nasabing lugar at bibigyan ng mga facilities tulad ng tubig, ilaw, kanal, o drainage system at mga daan.
2. The Right Against Arbitrary Demolition – ang demolisyon ay maisasagawa lamang kung may nasabing clearance mula sa court, PCUP at mga LGU. Ang demolisyon ay magagawa lamang kapag Sabado at Linggo at may kinatawan ng LGU, at ang mga pamilyang apektado ay may karapatang mag-dismantle ng kanilang sariling bahay. Ang mga pamilya ay bibigyan ng libreng sakay papunat sa kanilang resettlement area.
3. The Right to Permanent Resettlement Site – ang mga resettlement site na ito, na proyekto ng National Housing Authority (NHA), ay pagpapasyahan ng mga pamilya ng naturang komunidad sa pamamagitan ng plebisito para sa pagpapa-apruba ng nasabing resettlement site.
4. The Right to Housing Facilities – ang mga maralitang lunsod ay bibigyan ng karapatang magpatayo ng bahay sa nasabing on-site development project at mangutang ng pondo sa mga ahensya ng gobyerno.
5. The Right to Assistance for the Establishment of Cooperative and Livelihood Programs – ang mga maralitang lunsod ay may karapatang magbuo ng kooperatiba at makakuha ng mga training at management programs ng gobyerno at ng mga non-government organizations (NGOs).
6. The Right to Organization – ang komunidad ng maralitang lunsod ay may karapatang mag-organisa at ang nasabing organisasyon ay may responsibilidad para sa kaayusan ng kanilang myembro sa loob ng komunidad, tulad ng kooperatiba, livelihood programs at iba pang projects
Paunawa: Nitong 2004, proposal ng KPML na sa house bill hinggil sa Magna Carta for the Urban Poor na palitan ang salitang “for” ng “of” upang maging Magna Carta of the Urban Poor. Ibig sabihin, dapat na ito’y Magna Carta ng Maralita, at hindi Magna Carta para sa Maralita. Naniniwala ang KPML na sa pagbubuo ng Magna Carta, dapat na may partisipasyon mismo ang maralita sa paggawa ng bill na ito, pagkat hindi dapat isinusubo na lamang sa maralita ng isang senador o ng isang batas ang isang Magna Carta kundi dapat kasali sa paggawa nito ang mismong mga maralita.
II. MGA KAHILINGAN NG EDSA POOR COALITION KAY GMA
(Ang mga kahilingang ito ang napagkaisahan ng mga delegado ng Urban Poor Summit on Housing and Urban Development, na ginanap noong Oktubre 24, 2001 sa Mendiola, Manila. Kasama rito ang KPML at ZOTO, pati na iba pang samahang maralitang nasa ilalim ng ibang blokeng pampulitika. Nalathala ito sa Taliba ng Maralita, October 2001 issue)
1. Sa bisa ng isang Presidential Proclamation ay ideklara ang lahat ng government lands na may mga naninirahang maralita, na maipamahagi sa mga residente dito. Halimbawa ng mga ito ay ang National Government Center (NGC) areas, North Triangle, Welfareville, Parola, Baseco, Camarin, kasama na ang 10-metrong inner-core ng PNR sa Norte at pababa sa Bicol. Siguruhin ang mga mekanismo nito at itayo ang isang sistema na paunlarin ang batayang serbisyo sa mga pook na ito, kasama ang pagpapaluwag ng 5-taong moratorium ng pagbabayad sa lupa, para makaraos sa krisis-pinansyal;
2. Magpalabas ng isang Executive Order na nagdedeklara ng General Moratorium on Demolitions hangga’t hindi naihahanda ng mga kinauukulang ahensya ang mga relocation areas, katulad ng itinatadhana ng RA 7279 ukol dito. Pangunahing sasaklawin ng EO na ito ang 620,000 pamilya na nasa ilalim ng banta ng danger zones, area for priority development (APD), government lands at malalaking private lands na may mga residente at matagal na naninirahan doon. Magtiyak ng isang mekanismo para sa implementasyon nito;
3. Ipatupad ng gobyerno ang iskemang land acquisition sa mga malalaking pribadong lupain na maraming naninirahan at buksan ang programa para sa financing ng mga ito na ang tutok ng pansin ay yaong mga nasa mababang saray ng mga maralita;
4. Kumpletong batayang serbisyo sa mga relocation areas maging ito ay nasa in-city relocation areas ay yaong mga nasa iskema ng slum upgrading. Gawing community-based managed ang mga batayang serbisyong ito para mabigyan ng puwang ang kasanayan sa lokal na pamamahala ang mga maralita;
5. Itayo ang isang kagawaran ng Maralitang Lunsod (Department of the Urban Poor) na mag-iimplementa ng mga reporma at programang kontra-kahirapan para sa mga marginalized sektor na ito. Palakasin ang mandato ng departamentong ito sa pamamagitan ng paggamit ng tripartite na pagtutulungan ng GO, NGO at PO. Ang mga manggagawa ay may Department of Labor, ang mga magsasaka ay mga Department of Agrarian Reform at Agriculture, at ang mga mangingisda ay may Bureau of Aquatic Resources. Dapat na may isang departamento para sa mga maralitang lunsod na umaabot na sa humigit-kumulang na 14 hanggang 17 milyon ang populasyon;
6. Magpalabas ng isang Magna Carta for the Urban Poor na maggagarantiya sa batas at implementasyon ng mga karapatan at pananagutan ng gobyerno para sa mga maralita na isinasaad ng Saligang Batas, ng International Covenant on Economic, Social and Cultural Rights at ng International Declaration of Human Rights. Kung talagang naghahangad ang administrasyong Arroyo ng isang makamahirap na batas, gawin niya itong priority administration bill;
7. Tiyakin sa pamamagitan ng isang mekanismo at kautusang pampanguluhan ang partisipasyon ng mga bloke ng maralitang lunsod sa pagpaplano, paggawa ng desisyon, implementasyon at pagsubaybay dito – ukol sa polisiya at programa na apektado sila.
III. ANG ATING IPINAGLALABAN
(Nalathala sa publikasyong Taliba ng Maralita ng KPML, Hulyo-Setyembre 2002 issue, pahina 5 at 6)
1. Isabatas ang Magna Carta of the Urban Poor
Ang Magna Carta of the Urban Poor ang komprehensibong batas para sa batayang karapatan ng maralita para sa paninirahan, kabuhayan at demokratikong partisipasyon sa pagbubuo ng mga patakaran ng gobyerno. Babaligtarin nito ang balangkas ng Republic Act 7279 (UDHA) pagkat mas pabor ito ng UDHA sa mga negosyante at developer ng lupa kaysa maralita.
2. Itayo ang Kagawaran ng Maralitang Lunsod (Department of the Urban Poor)
Tulad ng Department of Labor and Employment (DOLE) sa sektor ng paggawa, kailangang magkaroon ng ispesyal na saray ng gobyerno para ipatupad ang mga reporma at mga programang kontra-kahirapan para sa matagal nang kinalimutang sektor ng maralitang lunsod
3. Gawing prayoridad ang paggamit sa mga pampublikong lupain at government land para sa pabahay at relokasyon ng mga maralita
Sa pamamagitan ng Presidential Proclamation, ipamahagi at ideklara ang mga pampublikong lupain at government lands na may naninirahang maralita.
Ipatupad ng legalisasyon ng maralita sa mga pampublikong lupain at government lands. Ang may 100,000 pamilya na matagal nang naninirahan sa mga lupa ng gobyerno ay hindi dapat na ituring na kriminal. Kagyat na ayusin ang proseso ng integrasyon ng mga maralita sa komunidad. Itayo ang mekanismo para sa pagbibigay ng serbisyo sa mga benepisyaryo ng lupa. Palawakin ang 5-taong moratorium sa pagbabayad ng lupa upang bigyang pagkakataon ang mga benepisraryo nito na makapagpundar at para tiyaking mas mababayaran nila ang lupa.
4. Absolutong pagbabawal sa pwersahang ebiksyon at marahas na demolisyon
Maglabas ng isang Executive Order at ideklara ang isang General Moratorium on Demolitions hangga’t hindi naihahanda ng mga kinauukulang ahensya ang mga relocation areas. Pangunahing sasaklawin ng kautusang ito ang may 620,817 pamilya na naninirahan sa danger zones, sa areas for priority development o APD, sa mga pampublikong lupain, pribadong lupain at mga lupain para sa imprastruktura kung saan matagal nang naninirahan ang mga maralita.
5. Ipatupad ang iskemang land acquisition
Bilhin ng gobyerno ang mga lupaing pag-aari ng pribado na matagal nang tinitirhan ng maralita. Buksan ang iskema sa financing upang mabayaran ito ng mahihirap habang pangunahing ikinukunsidera ang mga mas mababang saray ng maralita. Halimbawa ay ang komunidad ng 20,000 pamilya sa Tanza, Navotas, na maaaring gawing in-city relocation para sa socialized housing on the stilts (SHOTS).
6. Ibigay ang komprehensibo at batayang serbisyo – gaya ng tubig, ilaw, kalsada, health center, at iskwelahan – sa mga relocation area.
Ilunsad ang iskema ng slum upgrading sa mga relocation area kabilang ang mga nasa in-city relocation upang paunlarin ang mga komunidad na pinaglipatan ng mga maralita. Maging prayoridad ang in-city relocation o ang relokasyon ng mga komunidad ng maralita sa loob ng mga lunsod, dahil mas malapit ito sa kanilang trabaho at pinagkakabuhayan.
7. Gawing prayoridad ng gobyerno ang mga sumusunod na reporma:
a. Trabaho at kabuhayan para sa mahihirap ng lunsod at kanayunan
b. Sahod na makabubuhay sa pamilya
c. Kontrol sa presyo ng mga pangunahing bilihin, kontrol sa presyo ng langis, tubig at kuryente
d. Ilaan ang badyet ng gobyerno para sa serbisyong panlipunan. Ipagpaliban ang pagbabayad ng utang.
IV. AGENDA NG MAMAMAYAN
PARA SA PANINIRAHAN, KABUHAYAN
AT PANLIPUNANG SERBISYO
(Nalathala sa publikasyong Taliba ng Maralita ng KPML, Tomo VIII, Blg. 3, Taon 2003, pahina 5.)
Ang sumusunod na 11 agenda ang nakasulat sa malaking banner [puting tela na may sukat na approximate 20x20 ft.] na inilatag ng grupong Kilusan ng Mamamayan para sa Karapatan sa Paninirahan at Kabuhayan (KAKAMPI KA), Oktubre 14, 2003, sa isang rally sa Welcome Rotonda (dapat ay papunta itong Malacañang, ngunit hinarangan ng mga pulis). Simula nito, ang Agenda ng Mamamayan na ito ang siyang itinuring na Urban Poor Agenda ng maralita.
1) Tutulan ang pagsasapribado ng serbisyong pabahay
2) Subsidy ng gobyerno sa pabahay at abot-kayang presyo para sa maralita, manggagawa at pamilyang may mababang kita
3) Ibasura ang Department of Housing and Urban Development (DHUD) bill
4) General moratorium sa demolisyon hangga’t walang maayos at komprehensibong programa sa palupa, pabahay, at pangkabuhayan para sa maralita
5) Absolutong pagbabawal sa marahas at pwersahang demolisyon sa tirahan ng maralita bunga ng pagpapatupad sa proyektong pangkaunlaran ng pamahalaan
6) Ibasura ang UDHA at iba pang mapanupil at anti-maralitang batas
7) Moratorium sa foreclosure, padlocking, ejectment at pagbabayad ng di-makatarungang interes at penalties sa mga naninirahan sa socialized at low-cost housing
8) Sapat na pondo para sa maayos na kalsada, drainage, patubig, pailaw, paaralan, ospital, kabuhayan, trabaho, at iba pang serbisyo sa lahat ng relokasyon
9) Moratorium sa paniningil ng di-makatarungang bayarin sa mataas na interes, surcharges, penalties sa mga pook-relokasyon
10) Baguhin ang escalating scheme of payment na ipinatutupad ng NHA sa kasalukuyang pook-relokasyon
11) Buuin ang special task force na binubuo ng pamahalaan, maralitang tagalunsod at mga pamilyang mababa ang kita
V. ANG 14 POINTS AGENDA NG MARALITA
Noong Abril 2004, sa KPML NEC-Staff out-of-town meeting/seminar ng 4 araw, tinanong ako ni Ka Butch Ablir, executive director ng ZOTO, kung dala ko ang kopya ng dyaryong Taliba ng Maralita, kung saan nakalathala ang Urban Poor Agenda (Agenda ng Mamamayan), ngunit sinabi kong hindi ko dala. (In the first place, hindi naman ako sinabihan na dapat ko iyong dalhin.) Dahil out-of-town kami, pinagtulungan na lang buuin mula sa memorya ang mga kahilingan ng maralita. Ito ang ipinroseso sa naganap na pulong. Ang produkto ng pagsisikap na ito ay ang sumusunod na 14 points agenda ng maralita:
1. Absolutong ipagbawal ang sapilitan at marahas na ebiksyon at demolisyon.
2. Ipatupad ang komprehensibong programa para sa pabahay.
3. Ipawalang bisa ang mga kontra-maralitang batas.
4. Ipatupad ang mga batayang serbisyo sa mga maralitang komunidad.
5. Moratorium sa mga bayarin, amortization sa mga Low Cost Housing at Socialized Housing Program.
6. Isabatas ang Magna Carta para sa maralita.
7. Prioritization ng In-City Relocation
8. No to Department of Housing and Urban Development.
9. Sapat na pondo para sa Sosyo-Ekonomikong proyekto at pagpapaunlad ng maralita.
10. Itigil ang mga hindi makatarungang bayarin sa mga relokasyon at komunidad.
11. Isulong ang Urban Poor Legislative Agenda.
12. Hanapbuhay at pagsasanay.
13. Tutulan ang pagtaas ng presyo ng mga bilihin at serbisyo.
14. Partisipasyon at kinatawan ng maralita sa Pagpaplano, Implementasyon at Ebalwasyon ng mga Proyektong may kinalaman sa komunidad.
VI. ILAN PANG PAHAYAG
Kung makakagawa ang mga maralita ng isang bill na mailalatag sa Kongreso para maging batas, magiging isa itong malaking kampanya ng maralita dahil, kung baga sa manggagawa na may Labor Code, magkakaroon na rin ang maralita ng mga batayang dokumento na kinakailangan nila bilang pandepensa sa kanilang karapatan sa paninirahan.
Nagkaroon ng pag-amyenda sa Urban Development and Housing Act (UDHA) sa pagpupulong ng KPML, ZOTO, KASAMA-KA at PEROKARIL sa UP Los Baños noong Agosto 31, Setyembre 1-2, 2005.
ni Gregorio V. Bituin Jr.
(Nalathala ang artikulong ito sa KOMYUN: Katipunan ng Panitikang Maralita, Unang Labas, 2007)
Layunin ng artikulong ito na maipaalam sa iba pa ang tinakbo ng pagsasagawa ng Kongreso ng Pagkakaisa ng mga Maralita ng Lunsod (KPML) ng isang Urban Poor Agenda, na ito’y dumaan sa iba’t ibang pagsusuri at pagpapatining ng mga konsepto, kumbaga sa panday idinadaan muna sa apoy upang matiyak ang maayos na pagkahubog nito.
Gayunpaman, wala pa ring isang komprehensibong Urban Poor Agenda ang maralita. Isang komprehensibong agenda na panlahatan, at hindi nakapokus lamang sa ilang seksyon ng maralitang lunsod. Ang KPML ay nagkaroon na ng initial na pagsusuring malaliman sa usaping ito, ngunit ang inilabas na 14-points agenda ng maralita ay kinakailangan pang kinisin upang maging bill at mailatag sa Kongreso.
May inisyal na napag-usapan ang mga lider maralita hinggil sa gagawing amyenda sa UDHA dahil may nakitang maraming dapat baguhin. Isa na rito ang hinggil sa depinisyon. Marami ang malabo, halimbawa, sa depinisyon ng professional squatters. Ang professional squatters, ayon sa UDHA, ay yaong mga maralitang nagpunta sa relokasyon, ibinenta ang lupa, at bumalik sa pagiging squatter. Ang ilang mayor na isyu: Walang maralita na nagnanais na bumalik sa squatter area kung mas maayos ang kanyang pinaglipatan. Ang problema, mamamatay siya sa gutom sa relokasyon, pagkat napakalayo na ng kanyang trabaho o pinagkukunan ng ikinabubuhay. Ikalawa, kasalanan ba ng maralita na bumalik siya sa pagiging squatter kung hindi naman siya mabubuhay sa relocation site pagkat wala roong pagkakitaan? Ikatlo, hindi naman mga maralita ang gumawa ng UDHA kundi pawang mayayamang pulitikong hindi nakaranas maging squatter, kaya hindi lapat sa maralita ang mga batas na isinagawa.
Ayon sa UDHA, dapat na may livelihood program para sa maralitang lilipat sa relokasyon. Pero hindi sinasagot ang usaping napapalayo sa trabaho nila ang mga maralitang itinapon sa relokasyon. Ang mangingisdang taga-Navotas o iyong mga maralitang nagtatrabaho sa batilyo ay inilipat sa bundok ng Towerville sa Bulacan, gayong walang pangisdaan sa bundok. Dapat na kasamang ilipat ang trabaho ng maralita sa relocation site, o kaya nama’y may tiyak siyang hanapbuhay na kikita siya kaparis, kundi man lagpas, ng kinikita niya nang nakatira pa siya sa dinemolis nilang tahanan.
Wala ring probisyon sa UDHA na dapat maningil ng disturbance fee ang mga maralita dahil sa tindi ng physical, economic at psychological effect ng demolisyon at paglipat sa relokasyon, lalo na sa usaping mapapalayo sa pinagkukunan ng ikabubuhay ang mga maralita. Kung ang mga mayayaman ay nakakapagsampa ng libel case at humihingi ng danyos perwisyos, o kaya’y moral damages dahil hindi mapagkatulog sa ginawang pagyurak sa kanilang dangal, mas dapat magsampa ang maralita ng moral damages sa mga nagdemolis sa kanilang tahanan, dahil mas matinding pagyurak sa maralita ang isinasagawang sapilitang demolisyon.
Wala ring kaparusahan sa sinumang kasapi ng demolition teams na lalabag sa proseso ng demolisyon na nakasaad sa Seksyon 28 ng UDHA. Dapat ring mailagay sa UDHA ang posisyon ng maralita na “dapat isama sa project cost ang social cost”. May mga demolition teams na kahit Sabado, umuulan at hapon na nagdedemolis, na pawang lumalabag sa prosesong nakalatag sa seksyon 28 ng UDHA. Sadyang dapat amyendahan ang UDHA. Kaya noong Agosto 31, Setyembre 1-2, 2006, isinagawa ng KPML, ZOTO, Kasama-Ka at Perokaril sa Laguna ang ginawang pag-amyenda ng UDHA. Natapos ito pero hanggang dito na lang ito at hindi na muli pang umuusad. Ang mga sumusunod ay ilan lamang sa nakalap na dokumentong binalangkas ng maralita para maging batayan ng gagawing mga pagkilos. Ating pag-aralan ang ilang mga dokumento.
I. RIGHTS OF THE URBAN POOR
Nalathala sa kauna-unahang isyu ng Taliba ng Maralita, opisyal na pahayagan ng KPML, Enero 1995, ang ilang mayor na usapin na nakasaad sa Magna Carta for the Urban Poor na inakda ng noon ay Senador Wigberto Tañada. Ang sumusunod ay ang artikulo sa Magna Carta sa ilalim ng “Rights of the Urban Poor”.
1. The Right to Security of Land Tenure – bibigyan ng pagkakataong tumira sa isang lugar na on-site development ng isang local government unit (LGU), kung saan aayusin ang nasabing lugar at bibigyan ng mga facilities tulad ng tubig, ilaw, kanal, o drainage system at mga daan.
2. The Right Against Arbitrary Demolition – ang demolisyon ay maisasagawa lamang kung may nasabing clearance mula sa court, PCUP at mga LGU. Ang demolisyon ay magagawa lamang kapag Sabado at Linggo at may kinatawan ng LGU, at ang mga pamilyang apektado ay may karapatang mag-dismantle ng kanilang sariling bahay. Ang mga pamilya ay bibigyan ng libreng sakay papunat sa kanilang resettlement area.
3. The Right to Permanent Resettlement Site – ang mga resettlement site na ito, na proyekto ng National Housing Authority (NHA), ay pagpapasyahan ng mga pamilya ng naturang komunidad sa pamamagitan ng plebisito para sa pagpapa-apruba ng nasabing resettlement site.
4. The Right to Housing Facilities – ang mga maralitang lunsod ay bibigyan ng karapatang magpatayo ng bahay sa nasabing on-site development project at mangutang ng pondo sa mga ahensya ng gobyerno.
5. The Right to Assistance for the Establishment of Cooperative and Livelihood Programs – ang mga maralitang lunsod ay may karapatang magbuo ng kooperatiba at makakuha ng mga training at management programs ng gobyerno at ng mga non-government organizations (NGOs).
6. The Right to Organization – ang komunidad ng maralitang lunsod ay may karapatang mag-organisa at ang nasabing organisasyon ay may responsibilidad para sa kaayusan ng kanilang myembro sa loob ng komunidad, tulad ng kooperatiba, livelihood programs at iba pang projects
Paunawa: Nitong 2004, proposal ng KPML na sa house bill hinggil sa Magna Carta for the Urban Poor na palitan ang salitang “for” ng “of” upang maging Magna Carta of the Urban Poor. Ibig sabihin, dapat na ito’y Magna Carta ng Maralita, at hindi Magna Carta para sa Maralita. Naniniwala ang KPML na sa pagbubuo ng Magna Carta, dapat na may partisipasyon mismo ang maralita sa paggawa ng bill na ito, pagkat hindi dapat isinusubo na lamang sa maralita ng isang senador o ng isang batas ang isang Magna Carta kundi dapat kasali sa paggawa nito ang mismong mga maralita.
II. MGA KAHILINGAN NG EDSA POOR COALITION KAY GMA
(Ang mga kahilingang ito ang napagkaisahan ng mga delegado ng Urban Poor Summit on Housing and Urban Development, na ginanap noong Oktubre 24, 2001 sa Mendiola, Manila. Kasama rito ang KPML at ZOTO, pati na iba pang samahang maralitang nasa ilalim ng ibang blokeng pampulitika. Nalathala ito sa Taliba ng Maralita, October 2001 issue)
1. Sa bisa ng isang Presidential Proclamation ay ideklara ang lahat ng government lands na may mga naninirahang maralita, na maipamahagi sa mga residente dito. Halimbawa ng mga ito ay ang National Government Center (NGC) areas, North Triangle, Welfareville, Parola, Baseco, Camarin, kasama na ang 10-metrong inner-core ng PNR sa Norte at pababa sa Bicol. Siguruhin ang mga mekanismo nito at itayo ang isang sistema na paunlarin ang batayang serbisyo sa mga pook na ito, kasama ang pagpapaluwag ng 5-taong moratorium ng pagbabayad sa lupa, para makaraos sa krisis-pinansyal;
2. Magpalabas ng isang Executive Order na nagdedeklara ng General Moratorium on Demolitions hangga’t hindi naihahanda ng mga kinauukulang ahensya ang mga relocation areas, katulad ng itinatadhana ng RA 7279 ukol dito. Pangunahing sasaklawin ng EO na ito ang 620,000 pamilya na nasa ilalim ng banta ng danger zones, area for priority development (APD), government lands at malalaking private lands na may mga residente at matagal na naninirahan doon. Magtiyak ng isang mekanismo para sa implementasyon nito;
3. Ipatupad ng gobyerno ang iskemang land acquisition sa mga malalaking pribadong lupain na maraming naninirahan at buksan ang programa para sa financing ng mga ito na ang tutok ng pansin ay yaong mga nasa mababang saray ng mga maralita;
4. Kumpletong batayang serbisyo sa mga relocation areas maging ito ay nasa in-city relocation areas ay yaong mga nasa iskema ng slum upgrading. Gawing community-based managed ang mga batayang serbisyong ito para mabigyan ng puwang ang kasanayan sa lokal na pamamahala ang mga maralita;
5. Itayo ang isang kagawaran ng Maralitang Lunsod (Department of the Urban Poor) na mag-iimplementa ng mga reporma at programang kontra-kahirapan para sa mga marginalized sektor na ito. Palakasin ang mandato ng departamentong ito sa pamamagitan ng paggamit ng tripartite na pagtutulungan ng GO, NGO at PO. Ang mga manggagawa ay may Department of Labor, ang mga magsasaka ay mga Department of Agrarian Reform at Agriculture, at ang mga mangingisda ay may Bureau of Aquatic Resources. Dapat na may isang departamento para sa mga maralitang lunsod na umaabot na sa humigit-kumulang na 14 hanggang 17 milyon ang populasyon;
6. Magpalabas ng isang Magna Carta for the Urban Poor na maggagarantiya sa batas at implementasyon ng mga karapatan at pananagutan ng gobyerno para sa mga maralita na isinasaad ng Saligang Batas, ng International Covenant on Economic, Social and Cultural Rights at ng International Declaration of Human Rights. Kung talagang naghahangad ang administrasyong Arroyo ng isang makamahirap na batas, gawin niya itong priority administration bill;
7. Tiyakin sa pamamagitan ng isang mekanismo at kautusang pampanguluhan ang partisipasyon ng mga bloke ng maralitang lunsod sa pagpaplano, paggawa ng desisyon, implementasyon at pagsubaybay dito – ukol sa polisiya at programa na apektado sila.
III. ANG ATING IPINAGLALABAN
(Nalathala sa publikasyong Taliba ng Maralita ng KPML, Hulyo-Setyembre 2002 issue, pahina 5 at 6)
1. Isabatas ang Magna Carta of the Urban Poor
Ang Magna Carta of the Urban Poor ang komprehensibong batas para sa batayang karapatan ng maralita para sa paninirahan, kabuhayan at demokratikong partisipasyon sa pagbubuo ng mga patakaran ng gobyerno. Babaligtarin nito ang balangkas ng Republic Act 7279 (UDHA) pagkat mas pabor ito ng UDHA sa mga negosyante at developer ng lupa kaysa maralita.
2. Itayo ang Kagawaran ng Maralitang Lunsod (Department of the Urban Poor)
Tulad ng Department of Labor and Employment (DOLE) sa sektor ng paggawa, kailangang magkaroon ng ispesyal na saray ng gobyerno para ipatupad ang mga reporma at mga programang kontra-kahirapan para sa matagal nang kinalimutang sektor ng maralitang lunsod
3. Gawing prayoridad ang paggamit sa mga pampublikong lupain at government land para sa pabahay at relokasyon ng mga maralita
Sa pamamagitan ng Presidential Proclamation, ipamahagi at ideklara ang mga pampublikong lupain at government lands na may naninirahang maralita.
Ipatupad ng legalisasyon ng maralita sa mga pampublikong lupain at government lands. Ang may 100,000 pamilya na matagal nang naninirahan sa mga lupa ng gobyerno ay hindi dapat na ituring na kriminal. Kagyat na ayusin ang proseso ng integrasyon ng mga maralita sa komunidad. Itayo ang mekanismo para sa pagbibigay ng serbisyo sa mga benepisyaryo ng lupa. Palawakin ang 5-taong moratorium sa pagbabayad ng lupa upang bigyang pagkakataon ang mga benepisraryo nito na makapagpundar at para tiyaking mas mababayaran nila ang lupa.
4. Absolutong pagbabawal sa pwersahang ebiksyon at marahas na demolisyon
Maglabas ng isang Executive Order at ideklara ang isang General Moratorium on Demolitions hangga’t hindi naihahanda ng mga kinauukulang ahensya ang mga relocation areas. Pangunahing sasaklawin ng kautusang ito ang may 620,817 pamilya na naninirahan sa danger zones, sa areas for priority development o APD, sa mga pampublikong lupain, pribadong lupain at mga lupain para sa imprastruktura kung saan matagal nang naninirahan ang mga maralita.
5. Ipatupad ang iskemang land acquisition
Bilhin ng gobyerno ang mga lupaing pag-aari ng pribado na matagal nang tinitirhan ng maralita. Buksan ang iskema sa financing upang mabayaran ito ng mahihirap habang pangunahing ikinukunsidera ang mga mas mababang saray ng maralita. Halimbawa ay ang komunidad ng 20,000 pamilya sa Tanza, Navotas, na maaaring gawing in-city relocation para sa socialized housing on the stilts (SHOTS).
6. Ibigay ang komprehensibo at batayang serbisyo – gaya ng tubig, ilaw, kalsada, health center, at iskwelahan – sa mga relocation area.
Ilunsad ang iskema ng slum upgrading sa mga relocation area kabilang ang mga nasa in-city relocation upang paunlarin ang mga komunidad na pinaglipatan ng mga maralita. Maging prayoridad ang in-city relocation o ang relokasyon ng mga komunidad ng maralita sa loob ng mga lunsod, dahil mas malapit ito sa kanilang trabaho at pinagkakabuhayan.
7. Gawing prayoridad ng gobyerno ang mga sumusunod na reporma:
a. Trabaho at kabuhayan para sa mahihirap ng lunsod at kanayunan
b. Sahod na makabubuhay sa pamilya
c. Kontrol sa presyo ng mga pangunahing bilihin, kontrol sa presyo ng langis, tubig at kuryente
d. Ilaan ang badyet ng gobyerno para sa serbisyong panlipunan. Ipagpaliban ang pagbabayad ng utang.
IV. AGENDA NG MAMAMAYAN
PARA SA PANINIRAHAN, KABUHAYAN
AT PANLIPUNANG SERBISYO
(Nalathala sa publikasyong Taliba ng Maralita ng KPML, Tomo VIII, Blg. 3, Taon 2003, pahina 5.)
Ang sumusunod na 11 agenda ang nakasulat sa malaking banner [puting tela na may sukat na approximate 20x20 ft.] na inilatag ng grupong Kilusan ng Mamamayan para sa Karapatan sa Paninirahan at Kabuhayan (KAKAMPI KA), Oktubre 14, 2003, sa isang rally sa Welcome Rotonda (dapat ay papunta itong Malacañang, ngunit hinarangan ng mga pulis). Simula nito, ang Agenda ng Mamamayan na ito ang siyang itinuring na Urban Poor Agenda ng maralita.
1) Tutulan ang pagsasapribado ng serbisyong pabahay
2) Subsidy ng gobyerno sa pabahay at abot-kayang presyo para sa maralita, manggagawa at pamilyang may mababang kita
3) Ibasura ang Department of Housing and Urban Development (DHUD) bill
4) General moratorium sa demolisyon hangga’t walang maayos at komprehensibong programa sa palupa, pabahay, at pangkabuhayan para sa maralita
5) Absolutong pagbabawal sa marahas at pwersahang demolisyon sa tirahan ng maralita bunga ng pagpapatupad sa proyektong pangkaunlaran ng pamahalaan
6) Ibasura ang UDHA at iba pang mapanupil at anti-maralitang batas
7) Moratorium sa foreclosure, padlocking, ejectment at pagbabayad ng di-makatarungang interes at penalties sa mga naninirahan sa socialized at low-cost housing
8) Sapat na pondo para sa maayos na kalsada, drainage, patubig, pailaw, paaralan, ospital, kabuhayan, trabaho, at iba pang serbisyo sa lahat ng relokasyon
9) Moratorium sa paniningil ng di-makatarungang bayarin sa mataas na interes, surcharges, penalties sa mga pook-relokasyon
10) Baguhin ang escalating scheme of payment na ipinatutupad ng NHA sa kasalukuyang pook-relokasyon
11) Buuin ang special task force na binubuo ng pamahalaan, maralitang tagalunsod at mga pamilyang mababa ang kita
V. ANG 14 POINTS AGENDA NG MARALITA
Noong Abril 2004, sa KPML NEC-Staff out-of-town meeting/seminar ng 4 araw, tinanong ako ni Ka Butch Ablir, executive director ng ZOTO, kung dala ko ang kopya ng dyaryong Taliba ng Maralita, kung saan nakalathala ang Urban Poor Agenda (Agenda ng Mamamayan), ngunit sinabi kong hindi ko dala. (In the first place, hindi naman ako sinabihan na dapat ko iyong dalhin.) Dahil out-of-town kami, pinagtulungan na lang buuin mula sa memorya ang mga kahilingan ng maralita. Ito ang ipinroseso sa naganap na pulong. Ang produkto ng pagsisikap na ito ay ang sumusunod na 14 points agenda ng maralita:
1. Absolutong ipagbawal ang sapilitan at marahas na ebiksyon at demolisyon.
2. Ipatupad ang komprehensibong programa para sa pabahay.
3. Ipawalang bisa ang mga kontra-maralitang batas.
4. Ipatupad ang mga batayang serbisyo sa mga maralitang komunidad.
5. Moratorium sa mga bayarin, amortization sa mga Low Cost Housing at Socialized Housing Program.
6. Isabatas ang Magna Carta para sa maralita.
7. Prioritization ng In-City Relocation
8. No to Department of Housing and Urban Development.
9. Sapat na pondo para sa Sosyo-Ekonomikong proyekto at pagpapaunlad ng maralita.
10. Itigil ang mga hindi makatarungang bayarin sa mga relokasyon at komunidad.
11. Isulong ang Urban Poor Legislative Agenda.
12. Hanapbuhay at pagsasanay.
13. Tutulan ang pagtaas ng presyo ng mga bilihin at serbisyo.
14. Partisipasyon at kinatawan ng maralita sa Pagpaplano, Implementasyon at Ebalwasyon ng mga Proyektong may kinalaman sa komunidad.
VI. ILAN PANG PAHAYAG
Kung makakagawa ang mga maralita ng isang bill na mailalatag sa Kongreso para maging batas, magiging isa itong malaking kampanya ng maralita dahil, kung baga sa manggagawa na may Labor Code, magkakaroon na rin ang maralita ng mga batayang dokumento na kinakailangan nila bilang pandepensa sa kanilang karapatan sa paninirahan.
Nagkaroon ng pag-amyenda sa Urban Development and Housing Act (UDHA) sa pagpupulong ng KPML, ZOTO, KASAMA-KA at PEROKARIL sa UP Los Baños noong Agosto 31, Setyembre 1-2, 2005.
Walang komento:
Mag-post ng isang Komento